آشنایی با خصوصیات و نیازهای تغذیه ای درخت سیب

درخت سیب از جمله درختان سردسیری معتدل و برگ ریز یا خزان کننده می باشد.چوانه ها تخم مرغی شکل با چندین فلس روی هم خوابیده است. برگها اره ای یا کنگره ای در داخل  جوانه هااز پهنا پیچیده یا لوله شده دارای گوشوارک،گلهای سفید یا صورتی یا قرمز بصورت گرزن است.گلبرگها تا حدودی مدور و پرچمها ۵۰-۱۵ با بساکهای معمولا زرد رنگ،تخمدان تحتانی ۵-۳ حفره خامه ۵-۲ عدد در قاعده بهم چسبیده،میوه پوم بدون سلولهای سنگی ،کاسه گل پایا یا خزان کننده است.

سیب یک میوه شفتدار ، درختی از طبقه Malus است که عضوی از خانواده گل سرخیان بوده ( روزاسه) و در طول تاریخ کشت می شده است . بیشتر گروه سیب ها به گونه M. domestica یا پیوندی های آن تعلق دارند. اجداد وحشی سیب ها احتمالا” درختی به نام Malus sieversii بوده که هنوز هم در قزاقستان یافت می شود. محققان در حال مطالعه روی M. sieversii که در برابر بسیاری از بیماریها و آفات مقاوم است می باشند تا بتوانند یک سیب مقاوم تر در برابرسرما بوجود آورند.

ریشه سیب در مقایسه با سایر انواع درختان میوه سردسیری به شرایط مطلوب و کمی هوا مقاومت بیشتری نشان میدهد.بافت خاک و قابل نفوذ بودن آن به هوا در کیفیت میوه اثر مشهودی دارد.خاک های شنی _رسی به خاک های سنگین رسی یا زیاد سبک سنگلاخی و شنی ترجیح میدهند.بهترین خاک شنی لومی با عمق ۵/۲-۲ متر وزهکشی مطلوب و قابلیت نگهداری رطوبت وph بین ۸/۶-۵/۶ است.

تاریخچه درخت سیب
سیب یکی از انواع میوه هایی است که از زمان های بسیار قدیم مورد استفاده قرار گرفته است. قدیمی ترین آثاری که به دست آمده مربوط به یک سیب فسیل شده است که در حفاری های نزدیک سوئیس کشف شده است و متعلق به ادوار ما قبل تاریخ می باشد. در کلیه مناطق آب و هوایی خنک ، سیب غذای بسیار مهمی بوده است . سیب را می توان برای ماهها انبار نمود درحالیکه همچنان ارزش غذایی خود را حفظ می کند. سیب های زمستانی که در اواخر پاییز چیده شده و در دمای بالای انجماد در سردخانه یا اتاق سیب نگهداری می کنند از سال ۱۸۰۰ غذای مهمی در اروپا و آمریکا به شمار می رفته است. به طور کلی پرورش درختان سیب بر حسب رشد و نمو و شکل و اندازه طول تنه به سه دسته تقسیم می شوند:
۱– درختان سیب پاکوتاه
۲- درختان سیب نیمه پابلند (متوسط)
۳- درختان سیب پابلند.
معمولا برای تولید و پرورش درختان سیب پابلند و نیمه پابلند (متوسط) از پایه های بذری و در بعضی از موارد از پایه های غیر بذری (انواع مالینگ ها) و برای درختان سیب پا کوتاه از پایه های غیر بذری (مالینگ ها) استفاده می شود. شکل تاج درخت که در روی انواع این گونه پایه ها تشکیل می گردد و بر حسب چگونگی پرورش و تربیت آنها به صورت کروی، پهن و آزاد می باشد. برای تولید میوه سیب به ازای هر میوه سیب ۶۰ تا ۱۰۰ برگ سبز مورد نیاز می باشد تا به طور کافی میوه را تغذیه کرده و رشد و نمو داشته باشد.

درختان سیب با خود آمیزش پذیر نیستند  و نیاز به گرده افشانی دگر گشنی است.سیب ها مانند بیشتر گیاهان چند ساله معمولا بصورت لقاح غیر جنسی و از طریق  پیوند تکثیر می شوند.

گرده افشانـــــــی
سیب یکی از درختان بومی است ولی در سطح وسیع در اقصی نقاط دنیا با درجه حرارتهای مختلف کشت می شود.بیش از صد نوع مختلف سیب وجود دارد و تعداد کمی از نژادهای اصلاح شده ان توسط باغداران کاشته می شود.بعضی از نژادهای سیب سخت و ترش و بعضی دیگر شیرین و خوشمزه اند. مدیریت گرده افشانی بخش مهمی از پرورش درخت سیب محسوب می شود. قبل از کاشت درخت مرتب کردن تولید کنندگان گرده بسیار مهم است ( گونه های سیب یا سیبچه که تامین کننده گرده هایی فراوان ، رستنی و آمیزش پذیر هستند). ممکن است باغهای میوه دارای ردیفهای یک در میان گونه های گشنی پذیریا درختان سیبچه متناوب ویا شاخه های پیوند خورده سیبچه باشند. بعضی گونه ها گرده های بسیارمعدود یا گرده های نابارورتولید می کنند بنابراین گرده افشانان خوبی به حساب نمی آیند. پرورشگاههای گل و گیاه خوب دارای لیست گشنی پذیری گرده افشانان هستند.

گاهی اوقات پرورش دهندگانی که دارای باغستانهای قدیمی با یک گونه درخت هستند برای گرده افشانی ، دسته هایی از گلهای سیبچه را درون بشکه یا سطلهایی فراهم می کنند. پرورش دهندگان خانگی که دارای یک درخت بوده و فاقد گونه های دیگر در همسایگی اشان هستند نیز می توانند از این روش البته در مقیاس کوچک تر استفاده کنند.

پرورش دهندگان درخت هر سال هنگام گل دادن معمولا” از گرده افشانی هایی را برای جابجایی گرده تهیه می کنند. عموما”از کندو زنبورعسل استفاده می شود و انجام این کار توسط زنبوردارانی صورت می گیرد که در ازاء مزد به تهیه کندو مبادرت می ورزند. در باغات تجاری از زنبورهای کارگر باغی نیزبعنوان گرده افشانهــــــای مکمل استفاده می شود. چون آنها نیش نمی زنند احتمالا” پرورش دهندگان خانگی در مناطق حومه ازاین زنبورها استفاده می کنند. بعضی زنبورهای وحشی مثل زنبورهای درودگر و زنبورهای تک زی دیگر ممکن است به این امر کمک کنند. بعضی مواقع ملکه های زنبورهای درشت در باغات حضور دارند اما معمولا” تعدادشان به قدری نیست تا گرده افشانهای با اهمیتی به حساب آیند.

گرده افشانی ناکافی علائمی بسیارکم داشته و برای سیب ها ناگوار است و موجب کندی رسیده شدن میوه می گردد. برای ارزیابی گرده افشانی باید دانه ها را شمرد. سیبهایی که به خوبی گرده افشانی شده اند دارای ۷ تا ۱۰ دانه بابهترین کیفیت می باشند. سیبهایی که کمتر از ۳ دانه دارند معمولا” نمی رسند و در اوایل تابستان از روی درخت خواهند افتاد. گرده افشانی نا مناسب یا نتیجه کمبود گرده افشانها و یا کمبود گرده تولید شده ویا به سبب شرایط آب و هوایی نامناسب برای گرده افشانی در زمان گلدهی می باشد.

یک مشکل  کلی سرمای دیر هنگام است که موجب نابودی ساختار خارجی ظریف گل می شود.برای فیلتر سازی هوا درختان در زمینهای شیب دار کاشته شوند اما شیب نباید رو به جنوب باشد چون این کار موجب گل دادن زودرس درخت  و در نتیجه افزایش آسیب آن در برابر سرما خواهد شد.

اگر سرما جدی نباشد می توان صبح قبل از تابش خورشید روی شکوفه ها روی درخت  آب پاشید .با این  کار امکان نجات شکوفه ها وجود دارد.آسیب های ناشی از سرما را می توان ۲۴ ساعت پس از سرما تخمین زد.اگر مادگی گیاه به سمت عقب برگشته بود نشان دهنده از بین رفتن گل و عدم تولید میوه خواهد بود.وجود منبع آب در نزدیکی محل پرورش سیب موجب تاخیر گرمای بهار می شود که نتیجه آن به تاخیر افتادن شکوفایی تا زمان به حداقل رسیدن احتمال سرما می گردد.

سرما هنگام گل دهی
زمانی که شکوفه های سیب پر از شهد هستند و شرایط جوی نیز خوب است زنبورها مشتاقانه بر روی انها پرواز می کنند.رنگ عسل سیب کهربایی روشن با کیفیت عالی می باشد.چون گلهای سیب در اوایل بهار باز می شوند بنابر این گنج بزرگی برای پرورش نسل زنبورعسل به شمار می ایند. درختان سیب با خود آمیزش پذیر نیستند ونیاز به گرده افشانی بصورت دگرگشنی دارند.
یک مشکل کلی ، سرمای دیرهنگام است که موجب نابودی ساختارخارجی ظریف گل می شود. بهتر است برای فیلتر سازی هوا درختان درزمینهای شیبدارکاشته شوند اما شیب نباید رو به جنوب باشد ( در نیمکره شمالی) چون این کار موجب گل دادن زودرس درخت ودرنتیجه افزایش آسیب آن در برابرسرما خواهد شد. اگر سرما زیاد جدی نباشد می توان صبح قبل از تابش خورشید روی شکوفه ها روی درخت آب پاشید با این کار امکان نجات شکوفه ها وجود دارد. آسیبهای ناشی از سرما را می توان ۲۴ ساعت پس از سرما تخمین زد. اگر مادگی گیاه به سمت عقب برگشته بود نشان دهنده ازبین رفتن گل و عدم تولید میوه خواهد بود.
وجود منبع آب در نزدیکی محل پرورش سیب موجب تاخیر گرمای بهار می شود که نتیجه این مزیت به تاخیرافتادن شکوفایی تا زمان به حد اقل رسیدن احتمال سرما می گردد. مناطقی از آمریکا مثل ساحل شرقی دریاچه میشیگان ، ساحل جنوبی دریاچه انتاریو و اطراف برخی دریاچه های کوچکتر که این تاثیر خنک کنندگی آب به همراه خاک مناسب و خوب زهکشی شده وجود دارد پرورش سیب را در این نواحی ممکن ساخته است .
پرورش دهندگان خانگی سیب احتمالاً امکان استفاده از منبع آب را ندارند اما آنها می توانند از شیبهای رو به شمال یا سایر ویژگیهای جغرافیایی برای تاخیراندازی شکوفایی در بهار استفاده کنند. درختان سیب ( یا هر میوه دیگر( که در آمریکا در شیبهای رو به جنوب کاشته شوند خیلی زود شکوفه داده و دربرابر سرمای بهار بسیار آسیب پذیر خواهند بود.

کاستن از بار درخت
درختان سیب هر دو سال مستعد باردهی است. اگر میوه را در مواقعی که درخت محصول زیادی دارد ، بار آن را کم نکنند موجب کاهش گل دهی در سال بعد خواهد شد. کم کردن از بار درخت حتی خارج از زمان آن ، به برداشت محصول قابل توجه درهرسال کمک می کند .

از نظرعرض جغرافیایی  و ارتفاع از سطح دریا در ایران در عرض جغرافیایی ۳۷-۳۶ درجه شمالی  و در ارتفاعات۲۰۰۰-۱۸۰۰ متر بهترین  کیفیت را دارا میباشد.درجه حرارت بین ۲۱تا ۲۵ سانتیگراد برای اکثر ارقام سیب مناسب ترین حرارت برای رشد متعادل می باشد.رشد  میوه بالای ۳۰ و پایین تر از ۶ درجه  متوقف میشود.

نحوه پرورش و هرس درختان سیب

هرس سیب

هرس به شکل  دوکی بوته ای،کوردون وافقی صورت میگیرد.هرس موجب باز شدن کاناپی جذب بهتر نور و حذف شاخه های اضافه می شود.جوانه های زایشی درخت سیب بر روی شاخه های کوتاه  مهمیزی شکل که اصطلاحا سیخک یا اسپور گفته می شوند  بوجود می آیند .این جوانه ها متورم تر و بزرگتر از جوانه برگی بوده و در انتهای شاخه های دوساله و بالاتر قرار دارند.درختان سیب هردوسال مستعد باردهی است.اگر میوه را در مواقعی که درخت محصول زیادی دارد،بار آن را کم نکنند موجب کاهش گل دهی در سال بعد میشود.

در پرورش درختان سیب پاکوتاه لازم است نخست به سیستم و روش های مختلف پرورش درخت توجه نماییم. درختان سیب را می توان بر حسب چگونگی شکل تاج به فرم های مختلف گرد و پهن پرورش داد. منظور از درختان به فرم گرد تربیت آزاد شاخه های اصلی در جهات مختلف می باشد. اگر این گونه درختان را از بالا نگاه کنیم دارای فرم کروی هستند. در بین فرم کروی فرم های دیگری با نام فرم های جامی، قیفی، مختلط و… قرار دارند. تشکیل فرم در تیپ کروی بستگی به چگونگی هرس دارد. عملیات هرس فرم جامی به شکل زیر است:
این فرم هرس به دو صورت انجام می شود. هرس جامی با مرکز باز، دیگری هرس جامی با محور. در نوع اول بازوهای اولیه یا شاخه های اصلی اولیه از فاصله کوتاهی روی تنه واقع می شوند در حالیکه در نوع محور دار، در طول بیشتری از بالای تنه واقع می شوند. هرس فرم جامی با مرکز باز بدین ترتیب می باشد.
سال اول
پس از کاشت نهال در صورت مناسب بودن شرایط از نظر فصل، آنها را از ارتفاع ۶۰ سانتی متری سر برداری می نماییم.
سال دوم
در آن سال جوانه های موجود در طول ۶۰ سانتی متری نهال رشد کرده و تولید شاخه هایی می نماید. بایستی توجه داشته باشیم اسکلت نهایی درخت از این سال شکل داده می شود. برای این منظور اوین شاخه را از ۱۵ سانتی متر بالای سطح خاک روی تنه انتخاب می نماییم فواصل بین شاخه ها در طول تنه بایستی بین ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر به طور متناوب باشد و در این فواصل اگر شاخه یا جوانه هایی به طور نا به جا روییده باشد، حذف می نماییم. معمولا در این روش تعداد شاخه های باقی مانده بین ۳ تا ۵ عدد می باشد. در مورد نهال هایی که در سال اول کاشت دارای تعدادی شاخه می باشند، عملیات هرس همانند عملیاتی است که در سال دوم روی نهال های یک تنه بدون انشعاب در سال اول انجام می گیرد. در صورتی که تعداد شاخه های باقی مانده جهت اسکلت درخت کافی نباشد برای تشکیل شاخه جدید در بالای جوانه ای که تبدیل به شاخه جدید گردد، زخم کوچکی ایجاد می نماییم تا جوانه تحریک شده و سریعا شاخه مورد نظر را تولید نماید. در هر دو حالت لازم است پس از انتخاب شاخه ها و اسکلت بندی یک سوم طول دو شاخه را قطع و سربرداری می نماییم.
سال سوم
در حالی که شاخه های اصلی یا اسکلت اولیه بین ۳ تا ۵ شاخه باشند لازم است در این مرحله فضایی برای ۶ تا ۱۰ شاخه ثانوی در نظر گرفته شود، زیرا در روی هر بازوی اولیه یا شاخه اصلی فقط ۲ شاخه ثانوی باقی می ماند تا نهال بتواند فرم اصلی و جامی خود را حفظ نماید در این مرحله در صورت لزوم شاخه هایی که با تنه اصلی زاویه نامتناسب )کمتر از ۶۰ درجه) دارند، توسط بازوهای جدا کننده آنها را تنظیم می نماییم. علاوه بر این لازم است شاخه های نا به جایی که روییده اند حذف کرد. همچنین شاخه های ثانویه را در این مرحله به همان ترتیب نسبت یک سوم طول شاخه از جوانه ای که به سمت بیرون است سربرداری می نماییم. در سالهای بعد عملیات هرس منحصر به تنظیم و حذف شاخه های نا به جا به منظور حفظ اسکلت و فرم درخت انجام می شود. سپس هرس و سربرداری شاخه های جوان هر سال روی درخت انجام می گیرد.
سال چهارم
روش هرس مشابه سال سوم می باشد . بخش صورتی نبایستی هرس شوند مگر اینکه آلوده به بیماری باشند . بخش های سیاه رنگ باید تا یک سوم آن هرس شوند.
سال پنجم
درختان به باردهی می رسند و شکل اصلی درخت تشکیل می شود.بخاطر داشته باشید میوه ها بطور انتهایی یا جانبی در روی سیخک های یک تا سه ساله یا بر روی شاخه هایی که در سال قبل تولید شده اند ، بوجود می آید . پس از تشکیل فرم درخت وشروع باردهی میزان هرس به حداقل کاهش می یابد و هرس محدود به حذف شاخه های آلوده به بیماری ؛آفت زده ، شاخه های ضعیف ، خشک ، پاجوش و شاخه های مزاحم و پیر می گردد.

آفــــــــــات و بیماریهای درخت سیب
درختان سیب در مقابل تعداد از بیماریهای قارچی و باکتریایی و آفات حشره ای آسیب پذیر هستند. تقریباً در تمامی باغات میوه برنامه های فعال سمپاشی برای حفظ کیفیت خوب میوه ها ، سلامتی درخت و محصول زیاد انجام می شود. یکی از جریانات در حال انجام در مدیریت باغها ، استفاده از IPM یا کنترل یکپارچه آفات است که سمپاشی های غیر ضروری را هنگام وجود آفت یا ( محتمل تر) هنگام کنترل طبیعی آنها کاهش می دهد.
سمپاشی برای آفات حشره ای نباید زمان شکوفه دهی انجام شود چون این امرموجب مرگ گرده افشانها می شود. و نیز در باغاتی که در آنها ازآفت کشها استفاده می شود نباید اجازه رشد گیاهانی که مورد توجه زنبورها هستند داده شود. شبدر سفید هلندی یکی از انواع فراوان علفها هستند که بسیاری از زنبورها در زمان تماس با گلهای آن در سطح باغات مسموم می شوند.
از بین بیشترین بیماریهـــــای خطرناک می توان به fireblight )بیماری باکتریایی) و دو بیماری قارچی به نامــــهای black spot وخال زدگی سیب ( cedar-apple rust ) اشاره کرد.
plum curlico جدی ترین آفت حشره ای محسوب می شود. سایر این آفات عبارتند از : کرم حشره و کرم سیب .
پرورش سیب بدون استفاده از مواد شیمیایی بسیار دشوار است اگرچه در تعداد معدودی باغ با استفاده از گونه های مقاوم در برابربیماری و کنترلهای پرورشی بسیارخوب این کاربصورت تجاری موفق ، انجام شده است. آخرین ابزاردر پرورش طبیعی ، اسپری کردن لایه نازکی ازخاک معدنی کائولین است که موجب تشکیل مانعی طبیعی در مقابل بعضی آفات شده و مانع آفتاب سوختی سیب می گردد.

برداشت
بیشتر درختان بالغ هر سال معمولاً ۱۰- ۵ بوشل ( ۲۰۰- ۱۰۰ کیلوگرم) محصول سیب دارند. سیبها را با استفاده از نردبانهای سه شاخه که بگونه ای طراحی شده اند تا بین شاخه ها ثابت شوند، برداشت می کنند. گونه های کمی که چیده نمی شوند ضمن رشد بسیار زیاد محصول فراوانی می دهند که تقریباً برداشت آن ممکن نیست. درختان کوتاه هر سال تقریبا” ۵-۳ بوشل ( ۱۰۰-۵۰ کیلوگرم) محصول به بار می آورند.
روش های برداشت:
الف) چیدن با دست
ب ) برداشت مکانیکی
ج) تکان دادن با دست
د) برداشت رایانه ای ( برای مکان های محدود با سیستم های کاشت داربستی)
– عملیات پس از برداشت :
۱) جدا کردن مواد زائد از محصول
۲) درجه بندی محصول از نظر سالم بودن، رسیده بودن، ریزی و درشتی، تحویل به کارخانه)
۳) سرد کردن مقدماتی
۴) استفاده از مواد شیمیایی
۵) علامت گذاری روی بسته
عملیات قبل از حمل و نقل: بسته بندی

نیاز غذایی  سیب درختی

ازت:ازت بیشتر از همه کودها مورد نیاز هر درخت بوده و در تشکیل پروتوپلاسم و اسید نوکلئیک، رشد رویشی و تشکیل جوانه های گل نقش اساسی دارد.از علایم کمبود ازت  می توان به کاهش رشد رویشی ،رنگ پریدگی برگها و در حالت حادتر ریزش پیش از موعد برگها اشاره نمود.

فسفر:در تولید ATPو آنزیم ها نقش دارد.از علایم کمبود فسفر به توقف رشد در برگ های پیر،ریزش برگ های پیر و تجمع مواد قندی در برگ ها و ساقه ها اشاره نمود.آنتو سیانین برگها را بالا می برد در نتیجه  برگهایی که کمبود فسفر دارند  رنگ آنها ارغوانی می شود.فسفر در خاک های قلیایی به املاح کلسیم و در خاک های اسیدی به آهن چسبیده و جذب نمی شود.بهترین خاک برای جذب فسفر خاکی است که PHآن ۷=۶ باشد.جهت رفع کمبود فسفر می توان از کود با فسفر بالا به میزان ۸ تا ۱۰ کیلوگرم در هکتار قبل  و در هنگام گلدهی استفاده نمود.

پتاسیم:باعث مقاوت درخت در برابر کم آب شده و همچنین به علت افزایش غلظت شیره نباتی مقاومت درختان را در برابر سرما بیشتر می کند کمبود پتسیم باعث سوختگی حاشیه برگها می شود.

کلسیم:باعث استحکام دیواره سلولی شده و خاصیت انباری میوه را افزایش می دهد.کمبود کلسیم باعث لوله ای شدن برگ ها شده و خاصیت انباری میوه را کاهش می دهد و همچنین کمبود آن باعث لکه تلخی می گردد.

آهن:در تولید سبزینه و کلروفیل و در نتیجه در فتوسنتز نقش اساسی دارد.کمبود آهن باعث زردی بین رگبرگها شده ولی خود رگبرگها سبز می مانند و در نتیجه کمبود آهن فتوسنتز کاهش یافته و رشد ونمو درخت مختل و عملکرد و کیفیت میوه های تولیدی بشدت کاهش می یابد.

روی:در فعالیت آنزیم ها و  تولید پروتئین در گیاهان نقش دارد.کمبود روی باعث کوچک شدن برگ ها ،روزت شدن برگ ها ،کم شدن فاصله میانگره ها و چوب پنبه ای شدن بافت میوه ها ودر نتیجه کاهش عملکرد و کیفیت میوه ها می شود.

خصوصیات کود پیشنهادی سیب:

۱= ازت موجود در این کود در مرحله تشکیل ساقه و پیدایش گل آذین به گیاه کمک خواهد کرد.

۲=پتاسیم در این کود سیب را درمقابل سرما،خشکی،شوری و حمله قارچها بسیار مقاوم می کند.

۳=این کود به لحاظ دارا بودن نسبت مناسب عناصر غذایی میکرو

۴=این محصول به علت عاری بودن از کلر و نوع مواد بکار رفته در فرمولاسیون فاقد خطر نک زایی در خاک هستند(LOW EC )

۵=در خصوص فلزات سنگین دارای آنالیز کنترل شده مطابق استاندارد می باشد.

نحوه مصرف کود پودری سیب درختی

ترکیباتCa 15%,MgO 2%,B 500ppm  :

نحوه مصرف کود مایع سیب درختی:

ترکیبات:اکسید تیتانیم ۱۰۰ppm,B 500ppm, k 26%