کود آهن و مصارف آن در کشاورزی

کود آهن و مصارف آن در کشاورزی

آهن یکی از عناصر مورد نیاز اما میان مصرف در گیاه میباشد که باعث ایجاد سبزینگی و عمل فتوسنتز در گیاه میشود در نبود آهن کافی در گیاه برگ های گیاه زرد و یا روشنتر میشود گیاه و بذر قدرت جوانه زنی راندارد و رشد گیاه متوقف میشود در نتیجه مطرح شدن آهن بعنوان عنصر میان مصرف در گیاه به نظر اشتباه است.

به منظور جبران فوری نیاز آهن گیاه در مزارع و باغات از کودهای رایج آهنی در فواصل و زمانهای مشخص استفاده میشود اما بهترین روش پیشگیری از کمبود آهن در گیاه است که با روشهای فیزیکی و طبیعی میتوان تا حدودی از کمبود اهن در گیاه جلوگیری نمود.

علل و علائم کمبود آهن در گیاه

در بیشتر نقاط کشور ما مهمترین عاملی که موجب کمبود آهن زیادی بی کربنات در محلول خاک است اغلب خاک های ایران مقدار قابل توجهی آهک دارند . آهک بتنها یی مشکل چندانی در جذب آهن ایجاد نمی کند .

ریشه ی گیاه با ایجاد شرایط ویژه ای در اطراف خود (ترشح هیدروژن یک بار مثبت یا پروتون ، اسیدهای آلی و کلاتهای طبیعی ) از قلیلیت خاک در نزدیکی ریشه می کاهد و به این ترتیب حلالیت ترکیبات آهن دار خک را افزوده ، آهن مورد نیاز گیاه را در حد کافی تامین می کند . آبیاری سنگین، فشردگی و یا هر عامل دیگری که تهویه خاک را کاهش دهد، به افزایش غلظت دی اکسید کربن در خاک می شود ودر حضور آهک، واکنش انجام می دهد که طی آن بی کربنات تولید شده ، خاصیت بافری دارد.

بدین معنی که از کاهش pH در اطراف ریشه تا حدی جلوگیری می کند و در نتیجه از حلالیت بیشتر ترکیبات آهن دار و قابلیت جذب آهن کاسته می شود. توانایی ریشه گیاهان مختلف در ایجاد شرایط مناسب برای جذب آهن متفاوت است. گیاهان مقاوم به کمبود آهن، ریشه های کارآیی برای جذب آهن دارند.

ریشه گیاهان حساس به کمبود آهن ، کارایی مناسبی برای جذب آهن ندارند. این خصوصیت بیشتر جنبه وراثتی دارد. البته تاثیر تغذیه گیاهی مناسب نیز در این مورد به اثبات رسیده است. آب آبیاری، گاهی به ویژه هنگامی که از چاه های عمیق تامین شود بی کربنات دارد. هوادهی این آب ها ( با استفاده از فواره و یا ریزش از بلندی ) و یا مصرف مقداری اسید سولفوریک( کاهش pH آب آبیاری تا حد خنثی)، مقدار بی کربنات را کاهش می دهد.

گاهی در گیاهان مبتلا به کمبود آهن، غلظت آهن در برگ ها بیشتر از حد نرمال است و حتی اخیرا در تجزیه های برگی، مقدار غلظت آهن را درج نمی کنند. این بدان علت است که وجود آهن زیادی در برگ ها ملاک عمل نیست و باید از طریق محلول پاشی و ایجاد شرایط خوب مدیریتی حرکت آهن را در گیاه بهبود بخشید تا علائم کمبود آهن در برگها مشاهده نگردد .

در صورت کمبود آن ،سبزینه (کلروفیل) به مقدار کافی در سلولها یافت نمی شود و برگها رنگ پریرده به نظر می آیند. زردی برگ ناشی از آهک، شکل خاصی از کمبود آهن در گیاه است که در بخش وسیعی از کشور ما را فرا گرفته استمرکبات در جنوب و شمال کشور، میوه های معتدله (از جمله: سیب ،هلو گلابی ،زرد آلو )، برخی از زراعت های مهم از جمله سیب زمینی، سویا و سورگوم، سبزی و گیاهان زینتی با شدت های متفاوت، از کمبود آهن صدمه می بینند. مدیریت هوشمندانه در کاهش خسارت بسیار موثر است.

عواملی که موجب می‌شود کمبود آهن تشدید شود عبارتند از

1. آهکی بودن خاک‌ها؛ PH قلیایی-به ازاء هر یک واحد افزایشPH حلالیت ترکیبات آهن هزار مرتبه کاهش پیدا می‌کند. یعنی در PH بالاتر از ۷ حلالیت آهن، برای تأمین آهن مورد نیاز گیاه کافی نیست؛
2. تهویه نامناسب خاک(در خاک بافت سنگین).
3. کمی مواد آلی در خاک.
4. کیفیت نامناسب آب آبیاری؛ به خصوص غلظت زیاد یون بی‌کربنات، که در جذب آهن و انتقال آن در داخل گیاه ایجاد مشکل می‌کند.
5. مصرف زیاد کودهای فسفری؛ در شرایط مصرف زیاد فسفر جذب آهن توسط گیاه کاهش می‌یابد.
6. بیماریهای قارچی ریشه که موجب پوسیدن ریشه میشود و آفات ریشه خوار در گیاه.

ارزیابی آهن قابل جذب در خاک

ارزیابی آهن قابل جذب در خاک به روش عصاره گیری و با DTPA انجام می‌شود. (DTPA) یک عصاره‌گیری است که برای عصاره‌گیری عناصر کم مصرف مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش معمولاً اگر مقدار آهن قابل جذب کمتر از ۲.۵ میلی گرم در کیلوگرم باشد کمبود آهن وجود دارد. همچنین بین ۲.۵ تا ۴.۵ میلی گرم نیز در بعضی از گیاهان کمبود آهن مشاهده می‌شود که غلظت بحرانی آهن نیز گفته می‌شود.

غلظت بیش از حد ۴.۵ غلظت مناسب آهن را نشان می‌دهد. آهن به صورت Fe+2 ، Fe+3 و کِلات‌ آهن (کلات‌های طبیعی و کلات‌های مصنوعی) توسط گیاه جذب می‌شود.

گیاهان و ارقام آن‌ها نسبت به کمبود آهن حساسیت متفاوتی دارند. واریته‌های گیاهی از نظر حساسیت به کمبود آهن به دو گروه Fe افیشنت کوتی‌وا و Fe این‌افیشنت کوتی وا تقسیم‌بندی می‌شوند. گیاهان Fe افیشنت Fe-efficient یا آهن‌کارا (یا مقاوم به کمبود آهن) گیاهانی هستند که با مکانیسم‌های مختلف قابلیت جذب آهن را در خاک افزایش می‌دهند و در نتیجه دچار کمبود آهن نمی‌شوند. این گیاهان با دو مکانیسم مشهور به استراتژی ۱ و استراتژی ۲ قابلیت جذب آهن را در خاک افزایش می‌دهند.

استراتژی ۱ در اکثر گیاهان دیده شده و به صورت‌های مختلفی قابلیت جذب آهن را بالا می‌برد. از جمله اینکه دفع +H در محیط ریشه باعث اسیدی شدن PH خاک می‌شود و حلالیت آهن را افزایش می‌دهد.

درمان کمبود آهن

۱-با برخی اعمال میتوان از بروز کمبود آهن در گیاه جلوگیری کرد برای این منظور باید شرایط تهویه خاک مناسب باشد که این امر از طریق چند عامل صورت می‌گیرد:

الف- بیل زدن در پای درخت

ب- اضافه کردن مواد آلی و کود حیوانی پوسیده به خاک

ج- کیفیت مناسب آب

د- مصرف متعادل کود حیوانی و کود فسفری تا قابلیت جذب آهن بالا رود.

۲-کاشت ارقام و گونه‌های مقاوم به کمبود آهن

۳-مدیریت آبیاری صحیح؛ مصرف زیاد آب باعث تغذیه نامناسب و تشدید بروز کمبود آهن می‌شود

مصرف کود آهن به صورت محلول‌پاشی روی گیاه و تزریق دارو بر روی تنه درخت درمان خوبی است. برای مصرف کود در خاک، کود کلات آهن بهترین کود است، کلات‌های آهن کودهای گران‌ قیمتی هستند. بهترین کلات آهن برای خاک‌های ایران کود کلات سکوسترین آهنFe_EDDHSAM است.

مقدار کود آهن مورد نیاز گیاهان

تصور غلط بعضی از افراد در مصرف بیش از اندازه کود آهن جهت بهبود اشتباه است. استفاده از هر نوع کودی جهت تغذیه خاک و گیاه اگر بیش از اندازه گیاه باشد باعث سمیت یا مرگ گیاه می شود. مصرف عناصر غذایی گیاه از خاک مقدار محدودی است که اگر مقدار آن بیش از اندازه باشد دیگر گیاه برای اجرای عمل تغذیه و آبگیری از خاک دچار مشکل می شود و شادابی و طراوت خود را از دست می دهد. البته کود آهن جز کودهایی است که مصرف زیاد آن خرابی زیادی به بار نمی آورد ولی باید براساس الگوی مصرف آن به گیاه تزریق شود.

مهم:علائم مسمومیت به هر عنصری، همان علائم کمبود آن عنصر را نشان میدهد.

استفاده از مقدار کود آهن مورد نیاز گیاهان

بهترین زمان برای استفاده از کود آهن، زمانی است گیاهان در حال رشد و نمو می باشند بنابراین فصل بهار و تابستان جز بهترین زمان های استفاده از کود آهن می باشند. در فصل زمستان و پاییز به دلیل خواب گیاه نیاز کمتری به استفاده از کود در گیاه دیده می شود. البته با توجه به زمان کاشت و همین طور منطقه ای که گیاه در آن رشد می کند می توان از دزهای مختلف کود آهن در بازه های مختلف زمانی برای تیمار گیاه استفاده کرد. تغییر کردن فصل فرمول استفاده از کود آهن را تغییر می دهد.