به تلفیق پرورش ماهی همراه با پرورش گیاه در یک سیستم آکوآپونیک گفته میشود.
در کشت آکوآپونیک گیاهان نیازی به تزریق مواد غذایی ندارند و در این سیستم، فضولات ماهی به عنوان کود برای گیاه مورد استفاده قرار میگیرد و آب تصفیه شده توسط گیاه به استخر پرورش ماهیها برگشت داده میشود؛ در واقع آکوآپونیک به عنوان سیستم تلفیقی هیدروپونیک و پرورش ماهی نیز شناخته میشود و مواد اضافی یک سیستم به عنوان غذا یا سوخت برای سیستم دیگرمصرف میشود.
کشت آکوآپونیک از نظر زیستمحیطی و صرفهجویی اقتصادی میتواند به اقتصاد خانواده های تولید کننده و همچنین محیط زیست کمک نماید و از مصرف اضافی کودهای شیمیایی جلوگیری کند علاوه بر این، در آکوآپونیک عناصر غذایی موجود در آب ماهی به عنوان کود درهیدروپونیک و بستر گیاهان مصرف میشود و برای ماهی نیز فایدههایی دارد.
در اثر تجزیه بقایای گیاهان و میکرو ارگانیسمهایی که در بستر استخر تجمع یافته، ممکن است مواد سمی تولید شود، در حالی که اگر این پساب برای گیاهان مصرف شود میتواند به عنوان کود مورد استفاده قرار گیرد؛ به عبارتی بستر کشت مثل یک بیوفیلتر (فیلتر زیستی) عمل میکند و در این میان باکتریهای موجود در بستر نقش مهمی در چرخه عناصر دارند و بدون وجود آنها، سیستم خوب عمل نخواهد کرد.
باید در نظر داشته باشیم که آب یا پساب حاصل از ماهیها، میتواند یک منبع کودی آلی میباشد و محصولات حاصل از چنین سیستمی به عنوان محصول سالم شناخته میشود و این امر در فروش آنها نقش مهمی دارد. درضمن با کشت آکوآپونیک، از یک واحد تولیدی دو نوع محصول تولید میشود و این موضوع در مناطق خشک و نیمهخشک که کمبود آب محسوس است، بسیار حائز اهمیت است. از همه مهمتر اینکه آکوآپونیک مدلی برای کشاورزی پایدار است
اگرچه تکنولوژی آکوآپونیک کمی پیچیده به نظر میرسد ولی میتواند در مناطق خشک و نیمهخشک مثل ایران کاربرد گستردهای داشته باشد و به طور کلی استفاده بهینه از آب کشاورزی و سایر مصارف صنعتی و آشامیدنی، مهمترین مولفهها برای صرفهجویی در مصرف منابع آب است. به طور کلی کشت گیاهان در تلفیق با پرورش ماهی یکی از روشهایی است که از مزایای متعددی مثل بهبود طعم و کیفیت محصولات کشاورزی، بهبود کیفیت آب استخرهای پرورش ماهی، کاهش آلودگی محیط زیست، کاهش هزینه تامین آب و صرفهجویی در مصرف کودهای شیمیایی برخوردار است.
و هچنین با استفاده از کودهای ازته برای رشد گیاه ، ازت خاک افزایش یافته درنتیجه نیاز به سایر عناصر غذایی گیاه مانند پتاسیم، آهن و روی افزایش مییابد و در صورتی که این عناصر تامین نشود، کمبودشان محسوستر خواهد شد. از طرفی بیشتر خاکهای ایران آهکی بوده و متاسفانه در چنین شرایطی عناصر غذایی مورد نیاز گیاه مانند روی و آهن به علت حلالیت کم به خوبی جذب نمیشود. از اینرو، به تدریج با کاهش مواد آلی و فقر خاک مواجه میشویم.
محققان هلندی نمونه کوچک و خانگی از یک سیستم آکوآپونیک را طراحی کردهاند که امکان پرورش گیاهان و سبزیجات را با استفاده از فضولات ماهی فراهم میکند. این سیستم جدید خانگی «آکوفارم» نام دارد و برای مصارف خانگی طراحی شده است.
اکوفارم متشکل از یک تنگ ماهی کوچک و محفظه مخصوص پرورش گیاه بر روی آن است توضیح اینکه آب کثیف درون تنگ به داخل محفظه پرورش گیاه پمپاژ میشود و فضولات ماهی مواد مغذی گیاه را تأمین میکند. گیاه نیز در نقش یک سیستم تصفیه طبیعی، اقدام به پاکسازی و تصفیه آب میکند و آب تمیز به داخل تنگ ماهی پمپاژ میشود؛ در واقع گیاهان کوچک و سبزیجات مختلف از جمله گوجهفرنگی چری، فلفل و میوههای کوچک از قابلیت کشت در این سیستم برخوردار هستند.