(به انگلیسی: Zinc sulfate) (ZnSO4) یک نوع ترکیب معدنی است.
سولفات روی (زینک سولفات) جامدی بلورین و بی رنگ است. این نمک به صورت بلورهای یک، شش و هفت آبه و یا نمک بدون آب وجود دارد. در میان اشکال مختلف سولفات روی هفت آبه (ZnSO4 .7H2O) دارای اهمیت خاصی می باشد.
خاکهایی که دارای کمبود روی هستند، اگر عرضه روی کافی نباشد گیاه با وجود هر گونه حساسیتی که به کمبود روی داشته باشد، تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. ذرت، گندم، برنج، سویا، نخود، سورگوم، مرکبات و انگور (بسیار حساس) همه نحت تاًثیر کمبود روی هستند.
درختان مرکبات در جنوب و شمال ایران نسبت به سایر درختان میوه مثل سیب ، گلابی و هلو نسبت به کمبود روی حساستر هستند.
برخی محصولاتی که نسبت به کمبود روی مقاوم هستند عبارتند از هویچ، سبزیجات و جو . همچنین در خاکهایی که دارای کمبود روی هستند، اگر عرضه روی کافی نباشد گیاه با وجود هر گونه حساسیتی که به کمبود روی داشته باشد، تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
روی عنصری است که در مقادیر کم و حیاتی برای گیاه لازم است تا اجازه فعالیتهای فیزیولوژیک را به گیاه داده و این فعالیت ها نقش مهمی در فرایندهای فتوسنتز و تشکیل قند، سنتز پروتیین، حاصلخیزی و رشد و مقاومت در برابر بیماری دارند.
هنگامیکه کمبود روی رخ میدهد این فعالیتهای فیزیولوژیک تضعیف شده و سلامت و حاصلخیزی گیاه بسیار تحت تاًثیر قرار میگیرد که باعث افت محصول و پایین آمدن کیفیت آن میشود.
در میان ریزمغذی های اصلی، سولفات روی فواید بسیاری دارد، تشخیص کمبود آن در محصولات بسیار آسان است، معمولاً تجزیه خاک و برگ نتایج خوبی در مورد احتمال وقوع کمبود میدهد و هنگامیکه کمبود رخ داده و یا گیاه در معرض کمبود روی قرار دارد روشهای متعددی برای بهبود سریع و مؤثر کمبود وجود دارد.
حلالیت سولفات روی بسیار وابسته به PH خاک است. سولفات منیزیم قابلیت دسترسی روی و جذب توسط ریشه را افزایش میدهد.
بیش ار نیمی از زمینهای زراعی درکشورمان دارای کمبود روی میباشد و باعث کاهش ۵٠ درصدی محصولات گردیده است. مانند غلات و درختان میوه (مرکبات، سیب، گلابی و هلو ) به شدت تحت تاًثیر کمبود روی هستند دلایل اصلی کمبودروی در خاکهای کشورمان عبارتست از :
مکانیزم اثر روی بدین شکل است که این ماده معدنی سرعت فتوسنتز گیاه را افزایش داده و میزان جذب آب و سایر مواد معدنی, قند و پروتئین را افزایش خواهد داد. همچنین مقاومت گیاه را در مقابل بیماریها و آفات افزایش خواهد داد.
روی از طریق آوندهای چوبی از ریشه به شاخ و برگها منتقل میشود.. جابجایی روی از برگهای پیرتر به برگهای جوانتر در زمان نمو دانه نیز اتفاق میافتد. در گیاهانی که دچار کمبود نیتروژن هستند. لذا نشانه های کمبود روی در هنگام کمبود نیتروژن بیشتر می باشد.
حلالیت روی بسیار وابسته به PH خاک است. حضور کربنات کلسیم قابلیت دسترسی روی را به دلیل ایجاد PH بالا کاهش داده و نیز با تشکیل کربنات روی، قابلیت دسترسی روی کاهش مییابد.
مقادیر بالای فسفر در خاک نیز میتواند باعث کمبود روی شود. وجود مقادیر بیش از حد مس نیز قابلیت دسترسی روی را کاهش میدهد چون جذب هر دو کاتیون از طریق یک مکانیزم یکسان صورت میگیرد.
بیشترین قسمت روی در ساختمان شبکهای خاک وجود دارد و بنابراین غیر قابل دسترس برای گیاه است.
روی قابل دسترس در محلول خاک به صورت یونی یا کمپلکس بوده و می تواند بر روی ساینهای تبادلی کانیهای رسی و مواد آلی نیز جذب شود.
همچنین روی میتوند به صورت کاتیون دوظرفیتی ، هیدروکسید روی و یا کلرید روی یافت شود.
پیشگیری و درمان از کمبود روی
در بسیاری از آنزیمهای موجود در متابولیسم گیاه نقش دارد. مقدار RNA و ریبوزم موجود در سلولها به هنگام کمبود روی بشدت کاهش میابد. روی بطور غیر مستقیم روابط آب در گیاهان را تنظیم میکند.
وجود این عنصر برای سنتز اسید آمینه تریپوفان که در تولید اکسین دخالت دارد ضروری است، فقدان اکسین IAA که در اثر کمبود روی رخ میدهد ، باعث عدم رشد دیواره سلولی و کاهش جذب آب در گیاه میشود.
روی به شکل کاتیون دو ظرفیتی Zn+٢ جذب گیاه میشود . کمبود روی در باغات جوانی که اراضی آن بکر یا تسطیح شده باشد ظاهر میشود، لذا توصیه شده است که قبل از اقدام به کاشت درخت وضعیت روی در این خاکها بررسی و نسبت به اصلاح اقدام شود.
به دلیل اینکه گیاهان خانواده بقولات مانند شبدر و یونجه قدرت زیادی برای جذب روی دارند و ریشه آنها ، روی را از اعماق خاک به سطح میآورد.
کاشت این گیاهان به عنوان کود سبز برای اصلاح اراضیی که مشکوک به کمبود روی هستند ، توصیه شده است .
روی باید به بصورت محلول در خاک وجود داشته باشد. دو ترکیب سولفات روی و کلات های روی برای اصلاح کمبود روی با توجه به اینکه محول در آب هستند، بسیار مناسب هستند. مقدار مصرف سولفات روی ٢٠٠ تا ۴٠٠ گرم برای هر درخت ، ٢٠تا ۴٠ کیلوگرم در هکتار برای کشت خطی و ۵/١ برابر آن برای کشت دست پاش میباشد.
کلات روی نیز بسیار مؤثر است ولی تهیه سولفات روی ارزانتر و اقتصادی تر است.
علائم کمبود روی در گیاهان مختلف
خسارت مهم کمبود روی ریختن میوههای درختان دانه دار و هسته دار در طول تکامل آنهاست و شدیدترین حالت را میتوان در موقعی که سیب به اندازه گردو میشود مشاهده نمود.
در این شرایط گاهاً تا ٨٠ درصد میوه درختان ریزش خواد داشت. در مرکبات کمبود روی با پوست کلفت شدن و ضخیم شدن سفیده و غیر قابل فروش شدن میوه نمایان میگردد.
رنگ سبز یا زرد در برگهای جوان.یا لکه های سوخته در محلهای میان رگبرگها در برگهای نسبتاً مسن.برگهای جوان در انتهای شاخه که بصورت رزت در می آیند کوچک ماندن باعث خشگیدگی بعضی از بافتها ،تا خیر در رسیدگی و بلوغ و رشد نامناسب میوه ها میشود.
کود سولفات روی بر پسته
هنگامی که از سولفات روی برای درخت پسته استفاده می کنید، بدانید که این عمل به زیاد شدن شکوفه ها و دانه های درخت پسته کمک بسیاری می کند.
پاشیدن سولفات روی بر روی برگ ها و شاخه های درختان موجب تقویت آن ها می شود.
زمان مصرف کود سولفات روی برای پسته در فصل بهار است.
کود سولفات روی بر برنج
کود سولفات روی از جمله کود های اصلی به شمار می‌رود که اهمیت و نقش زیادی در فرآیند های بیوشیمیایی و رشد دانه برنج دارد.
کود سولفات روی میتواند باعث رفع نارسایی های گیاهان و به خصوص گیاه برنج شود.
کود سولفات روی بر زعفران
مصرف کود برای زعفران در صورتی که کود با کیفیت در زمان و مقدار مناسب استفاده شود، اثرات شگفت‌انگیزی خواهد داشت.
کود سولفات روی بر گوجه
از کود روی برای تکامل بخشیدن گیاه گوجه فرنگی استفاده می شود و همچنین برای تسریع رشد گیاه تاثیر فراوانی دارد.
کاربرد و نوع سولفات روی مصرفی در کشاورزی
کود سولفات روی رنگ سفیدی دارد که به صورت کریستالی یا گرانوله به فروش می‌رسد؛ این ترکیب شیمیایی نوعی نمک معدنی است که به عنوان کود سولفاته در کشاورزی کاربرد دارد.
درصد خلوص این کود در کارخانجات تولیدی کود متفاوت است که بسته به نوع مصرف در بازه ۱۸ تا ۳۴ درصد عرضه میشود.
