گیاه شناسی خیار،شرایط و مراحل رشد،تغذیه،آفات و بیماری خیار

نام گیاه:خیار

نام انگلیسی:Cucumber

نام علمی:Cucumis_sativus  

راسته: کدوسانان

خانواده:کدو قلیایی

بومی:هندوستان

گونه: C. sativus

خیار ساقه ای بالارونده دارد که میوه‌ها از آن آویزان می‌شوند این ساقه نیز به عنوان گیاه خوراکی استفاده دارد. خیار به سه شکل یافت می‌شود، خیار مخصوص خیارشور، خیار بی دانه (گلخانه ای) و خیار بریدنی (یا خیار مجلسی). خیار در اصل بومی آسیای جنوبی است اما تقریباً در همه قاره‌ها رشد می‌کند.

ساقه‌های گیاه خیار حالت رونده دارد و دور هر تکیه گاهی می‌پیچد. همچنین خیار می‌تواند به صورت هیدروپونیک بدون ریشه در زمین رشد کند و اگر تکیه گاه نداشته باشد در سطح زمین پیچ بخورد. خیار برگ‌های بزرگی دارد و می‌تواند روی دیگر میوه‌ها سایه بیاندازد. خیار معمولاً استوانه شکل است و می‌تواند تا ۶۰ سانتیمتر در طول و ۱۰ سانتیمتر در قطر رشد کند. از دیدگاه گیاه‌شناسی، خیار یک سَته است به عبارت دیگر میوه ای است که بخش بیرونی آن سخت است و در درون هیج تقسیم‌بندی ندارد. اما مانند گوجه فرنگی و کدو، در آماده‌سازی و خوراک با آن مانند تره‌بار برخورد می‌شود. ۹۵ درصد خیار آب است.

زادگاه گیاه خیار:

پژوهشگران معتقدند منشأ پیدایش گیاه خیار، کشور هند است که امروزه این کشور یکی از بزرگترین ذخایر ژنتیکی گیاه خیار را در اختیار دارد. بیش از سه هزار سال است که در منطقه غرب آسیا کشت خیار رایج بوده و به احتمال فراوان این سبزی توسط رومی‌ها به مردم کشورهای اروپایی معرفی شده‌است. طبق تحقیقات و مطالعات انجام شده در سطح جهان مشخص شده که منشأ خیار در کشور هند در کوهپایه‌های هیمالیا است و بیش از سه هزار سال در این منطقه کشت و پرورش می‌یابد.

نیاز به نور ،رطوبت و دمای بالا دارد.برای عملکرد بالا به آبیاری مداوم دارد و به سرما حساس است.اگر دمای شب پایین تر از ۱۰ درجه سانتیگراد باشد،میوه ها به حد کافی تشکیل نمیشود یا اختلالات فیزیولوژی در آن ظاهر میشود.این گیاه برای جوانه زنی و نیز در مرحله رویشی وزایشی به دمای مناسب نیاز دارد.دمای لازم برای جوانه زدن بذر خیار حداقل ۱۲ درجه سانتیگراد و برای رشد و نمو بالای ۱۲ درجه سانتیگراد است.گل ها در دمای بالای ۱۵ درجه سانتیگراد و گرده ها در دمای بالای ۱۷ درجه سانتیگراد باز میشوند.مناسب ترین دما برای لقاح ۲۶ تا ۲۹ درجه سانتیگراد است.

خیار دارای مواد هیدرو کربنه ،مواد گوگردی،سلولز،مقدار کمی چربی و املاح عناصری چون منگنز ،منیزیم و کلسیم است.روغن دانه خیار حاوی اسیدهای چرب اشباع شده ای مانند اسید استئاریک،اسید پالمیتیک و اسیدهای اشباع نشده ای مانند اسید اولئیک و اسید لینوئیک است.

میزان محصول خیار در فضای باز ۲۲ تن در هکتار و در فضای گلخانه ۱۵۰ تن در هکتار است.

خیاردر خاک سبک بافت با مواد آلی بالا و PH برابر ۶ تا ۸/۶ به خوبی رشد میکند.همه خیار ها دارای ۷جفت کروموزوم هستند.در خیارهای اصلاح شده و مخصوص کشت در گلخانه بوته های خیار تولید گلهای ماده میکند.و این ارقام به نام ماده گل معروف است.به دلیل ماده گل بودن راندمان آن نسبت به  انواع یک پایه ای که دارای گله های نر وماده روی یک بوته باشد بالاست.

گلدهی و گرده افشانی

رقم‌های کمی از خیار بدون لقاح تخمک بوجود می‌آیند به این معنی که میوه‌ها بی دانه‌اند و برای ایجاد آنها گرده‌افشانی صورت نگرفته‌است. گرده افشانی برای این نوع خیار باعث کاهش کیفیت آن می‌شود.به هر حال رقم‌های کمی از خیار بی دانه‌اند بلکه بیشتر آنها دانه دارند و به گرده افشانی نیازمندند. سالانه هزاران زنبور عسل به باغ‌های خیار آورده می‌شوند تا گرده افشانی کنند. خیار گیاهی است که به جنس مخالف به منظور گرده افشانی و تشکیل دانه نیاز دارد.

البته رقم‌های هم وجود دارد که بدون گرده افشانی میتواند تشکیل دانه دهد ولی آنها با لیمو هم خانواده‌اند. از نشانه‌های گرده افشانی ضعیف داشتن میوه‌هایی با ظاهری نامتعارف (گاهی دوقلو) است یا افتادن شکوفه‌های گیاه است.

معمولاً نخست شکوفه‌های نر سپس شکوفه‌های ماده پدید می‌آیند و البته شمار آنها تقریباً با هم برابر است. اگر بخش زایشی گیاه تازه باشد شکوفه‌ها همه ماده می‌شوند.

مواد خوراکی در مصرف خیار:

۱۰۰ گرم خیار با پوست خام، ۹۵ درصد آب دارد و می‌تواند ۶۷ کیلوژول انرژی تولید کند. مواد مغذی ضروری برای بدن در خیار چندان فراوان نیست غیر از ویتامین کا که ۱۶ درصد نیاز روزانه را تأمین می‌کند.

دوره رشد خیار:

۱-کاشت ۲- گلدهی ۳- دوره رشد ۴- رسیدگی

نیاز غذایی خیار:

نیتروژن:یکی از مهمترین عناصر در تغذیه خیار سبز می باشد.این عنصر جز سازنده کلروفیل،اسیدهای نوکلئیک،پروتئین و آنزیمهای گیاهی است.مصرف آن در طول فصل رشد موجب افزایش کیفیت و عملکرد خیار سبز میشود.

استفاده از کودهای پوشش دار همانند اوره با پوشش گوگردی بهتر از سایر کودهای نیتروژن جواب میدهد.

پتاسیم و کلسیم و منیزیم:جز دیگر نیازهای غذایی خیار بوده که کمبود آنها بر عملکرد گیاه تاثیر فراوان دارد.

در مراحل بعد از کاشت خیار نیاز بالایی به فسفر وازت جهت ریشه دوانی دارد.در این مرحله استفاده از کلات آهن باعث بالارفتن عملکرد و آماده شدن گیاه به مرحله گلدهی میشود.

در مرحله گلدهی برای افزایش عملکرد کود کامل آزوفول توصیه میشود.این کود با داشتن درصد بالایی از ازت باعص افزایش تبدیل گل به خیار میشود.

دوره رشد  استفاده از کالفول به دلیل داشتن سه عنصر اصلی ازت،فسفر و پتاسیم و همچنین ریزمغذیها بسیار در عملکرد تاثیر گذار است.این کود به دلیل داشتن پتاسیم بالا علاوه بر بهتر شدن شکل میوه باعث بالارفتن مقاومت گیاه در برابر کم آبی و بیماریها میشود.

کودهای کلسیمی و منیزیمی باعث سفت شدن میوه میشود.

آفات و بیماری های مهم خیار:

• سفیدک دروغی

• لکه زاویه ای

• بوته میری

• سفیدک سطحی

• تریپس

• کنه تار عنکبوتی

• شته

راه های مبارزه با آفات:

حشره کش ها:

• استارکل:برای کنترل سفید بالک

• آبامکتیل:برای کنترل مینوز

قارچ کش ها:

• دومارک:برای کنترل سفیدک سطحی

• کوپراکسی کلراید:برای کنترل سفیدک داخلی

• کومولوس:برای کنترل سفیدک سطحی و کنترل کنه تارتن