نام رایج :شپشک آرد آلود mealy bug
نام عمومی:یا شته پشمالو woolly aphid
با نام علمی: pseudococcus
خانواده:pseudiciccidae
راسته: homoptera
زیستگاه:در مکانهای گرم و مرطوب بر روی گیاهان تکثیر میشوند.
طرز خسارت: مکیدن شیره گیاه و ایجاد عسلک.
شپشک آردآلود یکی از آفت‌های خطرناک گیاهان است که به صورت گروهی به گیاه حمله کرده و با ایجاد زخم و مکیدن شیره گیاه باعث نابودی آن می‌شود. در ریشه و تنه گیاهان دیده می‌شود بخصوص مکانهای مخفی و سایه گیاه. به صورت نقاط سفید و پودری دیده می شود.
این آفت به شدت کاکتوس‌ها و ساکولنت ها را مورد حمله قرار می‌دهد و در صورت عدم درمان به سرعت گیاه را از بین می‌برد. به همین دلیل همیشه باید کاکتوس‌ها و ساکولنت های خودتان را برسی کنید. و گیاهان جدید را کاملاً کنترل و قرنطینه نمایید. در زیر توضیحی مختصر در مورد این آفت خطرناک داده می‌شود.
این افت به شکل گروهی بر روی قسمت‌های مختلف گیاه همانند ناحیه اتصال برگ به ساقه، بین زوایای موجود بین ساقه‌های گیاه، در زیر پوسته‌های زخمی و نه چندان محکم ساقه گیاه، لابلای گلبرگ‌ها و کاسبرگ‌ها گل‌ها و حتی بر روی ریشه گیاه بخصوص در ناحیه اتصال ساقه به ریشه جمع می‌شود و مشکلاتی را برای رشد گیاه به وجود می آورد
مشخصات شپشک آرد آلود
گونه‌های مختلفی از این حشره وجود دارد که احتمال دارد هر یک با دیگری از نظر چگونگی طی شدن چرخه رشد. اندازه حشرات در مراحل مختلف زندگی.زوائد و رشته‌های اطراف بدن دوره تخمگذاری و …متفاوت است.
شپشک آرد آلود مرکبات یکی از شایع‌ترین انواع شپشک است که علاوه بر مرکبات، بر روی گیاهان زینتی از جمله سرخس، کاکتوس و دیگر گیاهان گوشتی، بنفشه افریقایی، گل کاغذی، فوشیا، گل ساعتی، گاردنیا، آفتابگردان و غیره فعالیت می‌کند البته انواع دیگر شپشک نیز می‌توانند گیاهان زینتی را مورد حمله قرار دهند .
حشره شپشک آرد آلود دو جنس نر و ماده را دارد.
ماده‌ها در مرحله نیمف (شفیره یا نیمف یکی از مراحل رشد و دگردیسی قبل از بلوغ حشرات است. مرحله نیمف مرحله قبل از شکل گیری حشره کامل است) فعالیت خود و مصرف شیره گیاهی را آغاز می‌کند. حشرات ماده بیضی شکل به طول ۳-۱ میلی‌متر بدون بال هستند اما توسط پاهایشان می‌توانند حرکت کنند و جابجا شوند
در اطراف بدن حشره چندین جفت رشته‌های کوتاه سفید رنگ مویی وجود دارد که ضخامت و بلندی برخی از آنان بخصوص آنهایی که در انتهای بدن حشره قرار گرفته متفاوت با دیگران است و ضخیم‌تر و طویل‌تر است حشرات نر بالغ بالدارند و توانایی جابجایی بین گیاهان مختلف را دارند و به ندرت قابل مشاهده هستند.
افتی که به عنوان شپشک آرد آلود بر روی گیاهان جلب توجه می‌کنند در واقع نوع مادگان است که از شیره قسمت‌های مختلف گیاهان تغذیه می‌کنند و در طی فعالیتشان خود را به گیاه چسبانده و لایه‌ای از پوشش پودری به دور خود ترشح می‌کنند که نقش حفاظت از آنان را به عهده دارد.
رنگ شپشکهای ماده سفید و گاهی صورتی و یا زرد است البته بعد از پوشانده شدن با پوشش آردی همگی شبیه یکدیگرند. حشرات نر بر خلاف حشرات ماده عمل کوتاهی دارند شپشک آرد آلود در طی فعالیت خود عسلک که ماده‌ای چسبناک است تولید می‌کند. این ماده بسیار مورد علاقه مورچه‌ها است بنابراین مورچه‌ها برای ادامه مصرف این ماده از شپشکها به نحوی در برابر سایر حشرات شکارچی محافظت می‌کنند.
خسارت شپشک آرد آلود
هیچ یک از قسمت‌های گیاه از این آفات در امان نیست بنابراین اگر گیاه شما علائمی از مشکلات رشد را نشان می‌دهد تمامی قسمت‌های گیاه بخصوص نواحی اتصال برگ‌ها به شاخه یا شاخه‌ها با یکدیگر و همچنین زیر برگ‌ها را بررسی کنید در ابتدا علائم وجود این آفات به شکل نواحی برآمده و سفید رنگ جلب توجه می‌کند که بر روی ناحیه اتصال برگ به ساقه یا پهنک برگ و یا در ناحیه اتصال ساقه به ریشه درست در زیر خاک شکل می‌گیرند.
حشرات و یا تخم‌های صورتی، نارنجی آنان را در زیر این پوشش می‌توان یافت با افزایش تعداد شپشکها تولید عسلک افزایش می‌یابد که موجب چسبناک شدن و شکل گیری قارچ دوده‌ای می‌شود این مسئله موجب ظهور لکه‌های سیاه رنگ بر روی برگسار گیاه می‌شود. ادامه فعالیت موجب کاهش رشد. بد رنگ و زرد شدن برگ‌ها و ریزش برگ‌های جوان و نابالغ می‌شود.
انواع شپشکهای آرد آلود ریشه کاکتوس‌ها را مورد حمله قرار میدهند که علائم آن همانندد نواحی سفید رنگ بر روی ریشه‌ها می‌شود اگر یک گیاه نشانه‌های رشد ناسالم و همچنینن ضعف را نشان می‌دهد. اما بر روی برگسار آن افتی مشاهده نمی‌کنید حتماً ریشه آن را نیزز بررسی کنید شاید بتوانید مجموعه‌هایی از شپشک ها را بر روی قسمت‌های مختلف ریشهه پیدا کنید.
چرخه زیستی شپشک آرد الود
بدن حشرات مزبور از گرد سفید رنگی پوشیده می باشد که به ظاهر بر روی بدن حشره آرد سفید ریخته شده است و از این نظر حشرات خانواده مزبور را شپشک آردآلود (mealybug) نامیده اند . شپشکهای آردآلود ۳ نسل کامل داشته و نسل چهارم را بصورت ناقص تولید می کنند. اولین نسل از هفته اول خرداد و نسلهای بعدی به ترتیب اواخر تیر، اوایل شهریور و اواخر مهر است . زمستان گذرانی این آفت بصورت پوره های سن ۲ و۳ و ماده بالغ و دستجات تخم می باشد .
حشره ماده بالغ حدود ۳۰۰ تا ۶۰۰ تخم می گذارد که روی آنها را با پوشش پنیه ای مانند می پوشاند.تخم ریزی به مدت ۲ هفته ادامه می یابد و حشره ماده بعد از تفریخ کامل تخم های می میرد.تخم ها به مدت ۱ تا ۳ هفته تفریخ شده و پوره های زرد رنگ از تخم خارج می شوند که این پوره ها به روی گیاهان دیگر یا بخش های دیگر همان گیاه رفته و مستقر می شوند.
همراه با تغذیه از بدن آنها عسلک دفع می شوند و ترشح لایه مومی سفید پنبه ای شروع می شود.دوره پوره گی انها حدود یک ماه طول می کشد که البته به دمای هوا وابسته است.حشرات ماده دارای ۳ مرحله پورگی بوده و حشرات نر دارای ۵ مرحله پورگی.حشرات نر قادر به تغذیه نبوده و فقط حشرات ماده از گیاه تغذیه می کنند.دوره زندگی آنها در تمام طول سال ادامه دارد.
عوامل افزایش و تکثیر شپشک آرد آلود
در دمای زیر۵الی ۱۰ درجه سانتیگراد تخمگذاری ماده کمترشده و در درجه مابین ۲۵الی ۳۰ درجه سانتیگراد بیشتر فعالیت را از خود نشان میدهند که البته نقش درجه رطوبت بالای ۷۰ نیز در تکثیر شپشک آرد الود هم مهم است.
راه‌های کنترل و مبارزه با شپشک آرد آلود
مبارزه بیولوژیکی با شپشک آرد آلود
برای مبارزه با این آفات حتماً برگ‌های مرده و یا قسمت‌های هرس شده گیاه را از محیط خارج کنید. در مبارزه بیولوژیک علیه این افت از کفشدوزک از نوع cryptolaemus montrouzieri می‌توان در محیط‌های سر بسته همانند گلخانه برای مبارزه با این افت استفاده کرد. توجه کنید که لارو کفشدوزک شباهت‌های زیادی با لارو شپشک آرد آلود دارد. هم لارو و هم حشره بالغ کفشدوزک می‌توانند از شپشکها تغذیه کنند.
Leptomastix
یکی دیگر از حشراتی که از شپشکها تغذیه می‌کنند زنبور پارازیت با نام علمی leptomastix spp است هم کفشدوزک و هم زنبور پارازیت برای فعالیت خود به دمای بالایی نیاز دارند و در برابر بسیاری حشره کشها حساس هستند. برای مبارزه شیمیایی بتید از سموم سیستمیک استفاده کرد زیرا پوشش آرد آلود این حشره از آن در برابر سموم محافظت می‌کند بنابراین بهترین راه استفاده از سمومی است که وارد جریان شیره گیاهی شده و به دلیل استفاده حشره از شیره گیاهی در نهایت وارد بدن حشره می‌شود چنین سمومی را اصطلاحاً سموم سیستمیک می‌نامند.
در مورد شپشکهای آرد آلود که بر روی ریشه فعالیت می‌کنند علاوه بر استفاده از سموم مناسب باید خاک گلدان را نیز عوض کرد و ریشه‌ها را نیز از وجود مخلوط خاک قدیمی پاک کرد و سموم را بر روی قسمت‌های مختلف ریشه استفاده کرد و دوباره گیاه را در گلدان با مخلوط خاکی ضد عفونی شده کاشت تا احتمال شیوع مجدد این افت به حداقل ممکن برسد از جمله سموم مؤثر بر روی این نوع حشرات که پوشش محافظ دارند می‌توان به Deltamethrin. Dinotefuran. Imidacliprid pyriproxifen اشاره کرد.
روشهای خانگی مبارزه با شپشک آردآلود
در محیط منزل و وقتی تعداد گلدان کم است از چند روش خانگی می‌توان برای از بین بردن شپشک استفاده کرد که البته این روش‌ها بستگی به شدت حمله آفات و مکان فعالیت آنان دارد. به عنوان مثال اگر شپشکها بر روی برگ‌های گیاه وجود دارند و هنوز جمعیت آنان به شدت زیاد نشده است می‌توان از مخلوط آب گرم و مایع ظرفشویی برای مبارزه با این افت استفاده کرد مایع ظرفشویی برای نفوذ کردن در پوشش محافظتی آرد مانند شپشکها و کاهش چسبندگی شپشکها به سطح گیاه استفاده می‌شود.
کافی است که ۲ قاشق چای‌خوری از مایع ظرفشویی را با نیم لیتر آب مخلوط کرده و بعد به شکل اسپری بر روی ناحیه اجتماع و زندگی شپشکها اسپری کرد و شپشکها را با تکه‌ای پنبه یا پارچه جمع کرد. برای افزایش اثر مایع ظرفشویی در جدا کردن شپشکها از سطح گیاه می‌توان در ترکیب یاد شده ۲ قاشق چای‌خوری روغن مایع استفاده کرد. مخلوط صابون مایع و الکل نیز مورد دیگری است که توصیه می‌شود نصف لیوان الکل با یک لیتر صابون مایع مخلوط شود و این مخلوط را روی نواحی آلوده اسپری کنید.
اگر این حجم از صابون مایع برای مصرف خانگی شما زیاد است کافی است با یک تناسب ساده برای هر مقدار صابون مایع که می‌خواهید استفاده کنید میزان حدود الکل را نیز حساب کنید.
بعد از مصرف این محلول‌ها بعد از گذشت ۲۰ دقیقه گیاه را با آب خوب بشویید.
ضمناً به یاد داشته باشید که قبل از مصرف این مواد سطح خاک را با نایلون و یا چند لایه روزنامه بپوشانید تا این مواد روی خاک نریزد و در خاک فرو نرود زیرا به ضرر ریشه است.
اگر این ترکیب را استفاده می‌کنید باید بین دفعات مصرف حدود ۳ تا ۴ روز فاصله باشد و در زمان استفاده گیاه در معرض نور مستقیم خورشید نباشد.
حتماً قبل از مصرف محلول را بر روی قسمتی از برگ‌ها امتحان و حدود ۲۴ ساعت بگذرد و اطمینان حاصل کنید که محلول روی برگسار اثر منفی ندارد. گیاهان متفاوت از یکدیگرند و عکس‌العمل‌های متفاوتی نیز می‌توانند نشان دهند. برای جداسازی شپشکها که در زوایای ناحیه اتصال برگ با ساقه و با هر ناحیه زاویه دار دیگر به سطح گیاه چسبیده‌اند می‌توانید از وسیله‌ای همانند مسواک استفاده کنید.
پرهیز از آبیاری و کود دهی زیادی (شپشکهای آرد آلود که گیاهانی که دارای مقدار بالای ازت در سطح برگ‌ها هستند و گیاهانی که دارای بافت آبدار باشند حمله می‌کنند).
کنترل شیمیایی شپشک آرد آلود
کنترل شیمیایی به دلیل اینکه بعضی از گونه ها در زیر پوست سا قه مستقر شده و یا بر روی ریشه مشکل است. زمان استفاده از کنترل شیمیایی زمانی است که جمعیت حشره بسیار زیاد و در حد بحرانی برای گیاه است.
- استفاده از صابون های تشکیل شده از نمک پتاسیم و یک اسید چرب. اگر حشره ها مقاومت نشان دادن از حشره کش بوتانیک استفاده شود.
- استفاده از روغن های باغبانی. با توجه به این که شپشکهای نباتی در سطح زیرین برگ‌ها مخفی میشوند و این که روغن ها سیستمیک نیستند پس باید از سم پاشی شدن تمام گیاه اطمینان حاصل کرد.
- استفاده از عصاره سیر و فلفل که در این مورد خطر مقاوم شدن وجود ندارد.
- استفاده از حشره کش های گروه پیرتروئید در مبارزه با شپشکهای آرد آلود بسیار موثر است. زمان استفاده از حشره کش در کنترل آفت بسیار مهم است چرا که بعضی از آفات نمی توانند به درون لایه مومی که بر روی بردن حشرات بالغ و پوره‌ها وجود دارد نفوذ کند پس یکی از دلایل عدم کنترل موفق شپشک ها استفاده در زمان نا مناسب است. پس بهترین زمان استفاده از سموم زمانی است که پوره‌های سن یک از تخم خارج میشوند.
- با توجه به این که حشرات ماده ثابت بوده و پرواز نمی کنند و این حشرات نر هستند که پرواز کرده و با حشرات ماده جفت گیری می‌کنند پس استفاده از کارت های زرد رنگ برای به دام انداختن حشرات نر و جلوگیری از جفت گیری با حشرات ماده نیز توصیه می‌شود.
- مبارزه زمانی آغاز می‌شود که پوره‌ها سن اول از تخم خارج شده باشند. برای تعین این زمان از تله های زرد رنگ چسبناک استفاده می‌شود. این تله های را روی گیاه در محل شاخه ها، تنه و ساقه نصب کرده و زمانی که تعدادی حشره نر در تله ها مشاده شده ۲ هفته بعد زمانی است که پوره‌های سن اول از تخم تفریخ شده و باید سم پاشی صورت گیرد.
با توجه به شرایط اقلیمی مناطق مختلف استفاده از تمام روش های کنترل بالا مقدور نیست بنابراین از روش های زیر استفاده می کنیم.
- از دادن کود های ازته و آبیاری بیش از حد جدا خود داری شود و بسته به نیاز گیاه از کود استفاده شود. در ضمن در هنگام شیوع آلودگی دادن کود ممنوع می‌باشد چرا که باعث مقاومت آفت می‌شود.
- در مراحل اولیه آلودگی در صورت امکان از کارگران خواسته تا فقط مناطقی که آلوده به شپشک ها هستند را فقط هرس کرده و شاخه‌های هرس شده را نابود کنند. در ضمن اگر آلودگی شدید باشد از هرس زیادی باید جلوگیری کرد چرا که باعث ضعف درخت خواهد شد حتی در آلودگی شدید هرس تاثیر مفیدی دارد اما هرس کردن نباید زیاد باشد و فقط باید قسمت های آلوده هرس شوند
- با توجه به رابطه همزیستی (Symboisis) بین شپشک ها و مورچه ها یکی از دلایل طغیان آنها حفاظت مورچه ها از آنها در برابر دشمنان طبیعی است پس با از بین بردن و یا دور کردن مورچه ها از شپشک ها می‌توان زمینه فعالیت دشمنان طبیعی را فراهم کرد که باعث پایین نگهداشتن تعداد شپشک ها خواهد شد. با توجه به زندگی مورچه ها در خاک می‌توان از یکی از سموم تدخینی در خاک برای از بین بردن مورچه ها استفاده کرد و در صورت استفاده از سم پاشی باید دقت کرد که سم اثر زیان باری بر روی حشرات مفید و دشمنان طبیعی نداشته باشد.
- در زمانی که با شپشکهای آرد آلود مواجه شدیم و با توجه به طغیان آن در سال های قبل ابتدا از تله های چسبناک برای کاهش جمعیت نر ها و در نتیجه کاهش دفعات جفت گیری استفاده می کنیم.
- زمانی که در تله های زرد رنک چسبناک بیش از ۱۰ تا ۱۵ عدد حشره نر مشاهده شد ۲ هفته بعد باید سم پاشی صورت گیرد.
- برای از بین بردن حشرات بالغ و تخم‌ها می‌توان در زمستان زمانی که جمعیت آفت پایین از سموم روغنی استفاده کرد.
- با توجه به تحقیقات صورت گرفته این آفت به بوی متصاعد شده از درخت اوکالیپتوس واکنش داده و از آن منطقه دوری می‌کند پس یکی از راه های کنترل آن کاشت درخت به ویژه اوکالیپتوس در پارک ها و فضای سبز است.
میزبان های گیاهان زینتی :
گونه ها ی مختلف سرو ، سیکاس ، بگونیا ، حسن یوسف ، نخل زینتی ، کلماتیس ، کاتالپا ،آماریلیس و….
مقاله مرتبط: